Fontanna Manzla

Fontanna Manzla

Manzelbrunnen

Pocztówka z 1899: fontanna Manzla na tle Placu Tobruckiego i Czerwonego Ratusza
Państwo	Polska
Miejscowość	Szczecin
Miejsce	Plac Tobrucki
Typ obiektu	fontanna z rzeźbą
Projektant	Otto Rieth – architektura, Ludwig Manzel – rzeźba figuralna
Materiał	miedź
Data odsłonięcia	23 września 1898 r.
Data likwidacji	II wojna światowa, b. d.
Położenie na mapie Polski Fontanna Manzla
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Fontanna Manzla
Położenie na mapie Szczecina Fontanna Manzla
53°25′19″N 14°33′12″E

Fontanna Manzla (także Sedina) – obiekt składający się z basenu fontanny autorstwa Otto Rietha oraz kompozycji figuralnej Ludwiga Manzla, znajdujący się kiedyś przy placu Tobruckim, u zbiegu współczesnych ulic Dworcowej i Nowej w Szczecinie. W miejscu niezachowanej kompozycji powstał Pomnik z Kotwicą. Pomnik był inspiracją dla fontanny Sediny zbudowanej po wojnie według projektu Mieczysława Gliba i umieszczonej na placu Bolesława Chrobrego w Policach.

Projekt i wymowa

Kompozycję figuralną wykonaną z miedzi w technice trybowania ustawiono na cokole z czerwonego piaskowca. Grupa figuralna złożona była ze wspartej na kotwicy postaci kobiecej, szybko po odsłonięciu nazwanej przez mieszkańców Sediną, trzymającej na ramieniu reję z rozpiętym na jej jaksztagu żaglem, mitologicznego bóstwa handlu – Merkurego, żeglujących w łodzi oraz bóstw morskich. Grupę umieszczono na skale, poniżej której znajdował się basen.

Symbolizowała Szczecin jako hanzeatyckie miasto handlu, żeglugi i przemysłu.

Historia

Fontanna Manzla na widokówce z lat 1899–1913

Ufundowaną przez Zarząd Pruskiego Funduszu Sztuki i Zarząd Miasta Szczecina fontannę odsłonięto 23 września 1898 w obecności cesarza Wilhelma II (w połączeniu z uroczystością oddania do użytku Basenu Wschodniego w porcie wolnocłowym na Łasztowni) w północnym narożniku obecnego placu Tobruckiego (wówczas Marktplatz), u zbiegu współczesnych ulic Dworcowej i Nowej. Całość obiektu nazwano Manzelbrunnen (pol. „fontanna Manzla”) od nazwiska autora kompozycji figuralnej – prof. Ludwiga Manzla.

Rzeźba została zdemontowana 29 lipca 1942 roku podczas II wojny światowej, po czym została przetopiona na cele wojenne. Oryginał kompozycji figuralnej, stanowiącej główny element fontanny, nie zachował się. W jej miejsce ustawiono kotwicę.

W 2004 zawiązał się społeczny komitet mający na celu restaurację fontanny poprzez zrekonstruowanie kompozycji figuralnej z dobrowolnych składek. W 2008 na zlecenie stowarzyszenia „Kupcy dla Szczecina” w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku powstał ponad dwumetrowy model rzeźby, prezentowany podczas dorocznych Dni Morza.

• 
  Ratusz z fontanną Manzla
• 
  Ratusz z fontanną z kotwicą
• 
  Pomnik z kotwicą, w miejscu dawnej Sediny
• 
  Model Sediny z piasku (Dni Morza 2008)
• 
  Model Sediny z piasku (Dni Morza 2008)

Kontrowersje wokół odbudowy

Według przeciwników odbudowy fontanny kompozycja figuralna z Sediną była inspirowana pangermańskimi poglądami XIX wiecznych studentów. Niemcy utożsamiali ptolemeuszowych Sedinów, umiejscawianych przez niego w górnym biegu Odry, z plemionami germańskimi i przypisywali im boginię Sedinę. W tym świetle przeciwnicy inicjatywy uznają Sedinę za propagandowy symbol germańskiej dominacji i rdzenności Pomorza Zachodniego.

Wśród głosów sprzeciwu znalazły się głosy profesora historii Tadeusza Białeckiego (twórcy Encyklopedii Szczecina) i szczecińskiego historyka prof. Władysława Filipowiaka, publikowana na łamach miejscowej prasy.

Jan M. Piskorski, publicysta i historyk z Uniwersytetu Szczecińskiego na łamach Gazety Wyborczej napisał:

Wprawdzie Sedina nie zawiera żadnych bezpośrednich odniesień militarystycznych, ale – stwierdza współczesny historyk niemiecki Peter Hahn – nie ulega wątpliwości, że sam ogrom postaci z pomników Manzla wyraża potęgę władzy i poczucie wyższości. Jego Sedina należy więc do swoich czasów. Czasów, w których słowa z pierwszej zwrotki niemieckiego hymnu rozumiano coraz bardziej dosłownie, nawet jeśli jeszcze nie tak, jak je interpretowali naziści.

Także miejscowy oddział Stowarzyszenia na rzecz Tradycji i Kultury „Niklot” wystosował list otwarty w sprawie odbudowy pomnika Sediny, w którym napisał:

Z dużym niepokojem przyjęliśmy fakt, iż w naszym mieście ma na powrót zagościć pomnik Sediny. (…) w naszym mieście nie powinno się odbudowywać pomnika, który po raz kolejny będzie przypominał turystom o czasach, gdy w Szczecinie władzę sprawowali Niemcy. Nadajmy naszemu miastu więcej akcentów związanych ze słowiańskim dziedzictwem Szczecina.

Popierający projekt rekonstrukcji kompozycji figuralnej z Sediną argumentują, że fontanna Manzla, a szczególnie centralna postać Sediny, stała się symbolem miasta. Nie widzą w niej pangermańskiej symboliki, gdyż została ufundowana przez miejscowych przedsiębiorców, a nie ruchy nacjonalistyczne. Nie ma znaczenia czy jest prawdziwym mitem czy jedynie fikcją, ważne jest, że stanowi symbol miasta.

Zobacz też

• Pomnik Amfitryty w Szczecinie

Bibliografia

• Encyklopedia Szczecina, Tom II, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000, ISBN 83-7241-089-5.

Linki zewnętrzne

• Sedina a Szczecin
• O poszukiwaniach zaginionego pomnika Sediny
• Sedina, Amfitryta i... dziewczyna z magnoliami – artykuł, Gazeta Wyborcza Szczecin z 5 sierpnia 2009